Tatry lato 1991, cz. 1, wycieczka na Świnicę

Długo zwlekałem z kontynuacją swoich relacji turystyczno-wakacyjnych, ale złożyło się na to parę czynników. Musiałem skończyć swój doktorat i trochę uporządkować swoje fotki. Myślę zresztą, że może ich jeszcze trochę przybędzie, będę musiał tylko jeszcze zadbać o to, aby przenieść część ze zdjęć do postaci elektronicznej. Ale do rzeczy.
Z racji tego, że uporządkowałem swoje zdjęcia z Tatr z 1991 r., i przeniosłem je do Internetu (zob. https://plus.google.com/116376256547745340084/palette ) zdecydowałem się uzupełnić zdjęcia komentarzem wziętym z przewodnika Józefa Nyki “Tatry polskie”. Sam przewodnik doczekał się już kilkunastu wydań, ale ja – jak zdążyłem się zorientować (zob. http://antykwariat.turnia.pl/showlist.php?w=nyka&o=TATRY&k=PRZEW&x=29&y=14 ) jestem w posiadaniu pierwszego wydania tej książki, z którą zresztą zacząłem swoją przygodę z Tatrami jeszcze w latach ’60 ub. wieku. Pierwsze wydanie przewodnika (wydało go wtedy wydawnictwo “Sport i Turystyka”) jest datowane na 1969 r., ja zaś po Tatrach zacząłem chodzić już w 1968 r., kiedy to wybraliśmy się z rodzicami na wycieczkę do Morskiego Oka i Czarnego Stawu. Nawet – jak pamiętam – mijający nas ludzie dziwili się, że  takie małe dziecko jak ja (nie miałem wtedy jeszcze pełnych 4 lat) już tak dobrze radzi sobie na szlaku. Przewodnik, o którym mówię mam do dzisiaj, choć jest dość sfatygowany, co może zresztą świadczyć, ze często był w użyciu. Myślę, że te moje wędrówki w 1991 roku można zacząć opisywać od wycieczki na Świnicę (którą to zresztą chciałem zrealizować jeszcze w czasach szkolnych), która jednak udało mi się urzeczywistnić dopiero w 1991 r. Na Świnicę wybrałem się idąc z Kuźnic przez Dolinę Gąsienicową i Przełęcz Świnicką. Oto – co można znaleźć u Nyki (z wydania I oczywiście) na temat tej trasy.
Ponieważ już nie pamiętam dokładnie, czy tego dnia szedłem z Kuźnic przez Jaworzynkę, czy przez Boczań, załóżmy, że szedłem

przez  Jaworzynkę, tym bardziej, że mam właśnie zdjęcia z Jaworzynki. Zacznę zatem od trasy 44 “Na Halę Gąsienicową przez Jaworzynkę”
“Odmiana zwykłej drogi z Zakopanego, wiodącej przez Boczań, dogodniejsza zwłaszcza przy wietrznej pogodzie. Odległość 5 km, różnica wzniesień 550m, 2.15 godz. Zn żółte.
Do Kuźnic autobusem (np. z Dworca Autobusowego). Z placu postojowego obok restauracji na pd.-wsch. Za mostkiem na potoku  Bystra znaki skręcają w prawo. – 0.5 km wylot dol. Jaworzynki W łożysku mała zapora, od której w r. 1898 zaczęto regulację systemu Bystrej. Dno doliny zajmuje rozległa polana Jaworzynka, na której stoi parę szop i szałasów.

Polana ma prawie 1 km długości i należy do piękniejszych w okolicy Zakopanego. Dokumenty z w. XVIII notują ją pod nazwą “Jaworzyny Łuszczkowej”. Cała hala była kiedyś intensywnie wypasana (w r. 1925 aż 200 owiec na 1 km2), co – wespół z górnictwem i hutnictwem – spowodowało spustoszenie porostu i obniżenie górnej granicy lasu o 340m (rekord w Tatrach Polskich!).

Szczególnie zniszczoną florę i glebę mają stoki Boczania i Skupniowego Upłazu, z wielkim trudem zalesiane. Powyżej dolnych szałasów,  na zboczy zwanym Pod Limbowe, SN PTT zbudowała w r. 1920 pierwszą w Polsce dużą skocznię narciarską (rekord 42 m). Szlak wiedzie wzdłuż polany, mijając Wyżnią Rówień,. Wyraźnie wydzielona połać była kiedyś polaną kośną. Dolina jest ciepła i cicha, gdyż potok tylko po dużych opadach pojawia się na powierzchni, jesienią jest tu bardzo kolorowo. Doliną zachwycił się Stefan Żeromski “Tego wąwozu Jaworzyny pod Magurą do śmieci nie zapomnę” – pisał w r. 1892.
1.5 km rozwidlenie doliny. Z Kuźnic dotąd 40 min. W prawo odgałęzia się dolinka podchodząca do stóp Kopy Magury (1704 m), Szlak wchodzi w ramię wsch., zwane Długim Żlebem, z którego niebawem wymyka się w prawo na grzbiet rozdzielający obie odnogi. Stara droga górnicza wznosi się stromo przez las i przechodzi ponad odnogę orograficznie lewą, w której w l. 1765-1875 czynne były kopalnie rudy żelaznej, założone przez urzędników Stanisława Augusta. Eksploatowały one złoża limonitu występujące w utworach werfeńskich.

Tatry 1991-film2-s35-widok z Hali Jaworzynki

Tatry 1991-film2-s36-widok z Hali Jaworzynki

W r. 1832 kopalnie te zwiedził poeta Seweryn Goszczyński. “Szesnastu ludzi pracuje w tej bani od niedzieli do piątku – pisze on. Sobota jest dniem odpoczynku (…) Górnicy wychodzą na noc z bani i mają szałas gdzie odpoczywają. Wewnętrzny widok bani ma w sobie coś smutnie zajmującego. Ci ludzie z dziką, wybladłą twarzą, albo snujący się po licznie rozgałęzionych podziemiach, to z żelaznymi w rękach kagańcami, to z taczkami skrzypiącymi albo z ciężkimi młotami pastwiący się (…) nad łonem ziemi-matki; te mdłe gwiazdki kagańców płonące tu wprost, tam w górze o  kilkadziesiąt sążni, tam w dole w takiejże głębokości, albo biegnące z taczkami, jak błędne ognie cmentarza, zresztą ta ciemność, ta cisza, ta sfera całkiem grobowa – przenoszą myśl w jakąś dziedzinę fantazji dzikiej, czarnej,  nieludzkiej…”
W punkcie 1312 m od “drogi hawiarskiej” odgałęzia się w lewo ścieżka zwana “Siodłową Percią”. Wspina się ona do góry wśród kosodrzewin i upłazków. Uwagę zwracają gęste kobierce dębika ośmiopłatkowego i płożącej się wierzby zielnej, będących przypuszczalnie reliktami polodowcowymi w naszej florze. 3,5 km Karczmisko (1501 m), gdzie od lewej dochodzi droga z Kuźnic. Z Kuźnic dotąd 2 godz. Dalej wg opisu 45b.”

Zacytujmy zatem dokończenie opisu trasy 45 “Na Halę Gąsienicową przez Boczań” począwszy od punktu b.
“3.5 km Karczmisko (1501 m), na mapach zw., też Przełęczą miedzy Kopami. Z Kuźnic dotąd 2 godz. Z Doliny Jaworzynki dochodzi tu trasa 44b. Szlak Lenina wznosi się łagodnie na spłaszczenie Królowej Równi (1500-1600m), należącej do Hali Królowej Wyżniej (nazwa od nazwiska Król). W mgle lub zamieci łatwo tu zabłądzić – znane są nawet wypadki śmiertelne. Na wsch. jaśnieją wapienne Tatry Bielskie, szybko rozszerza się widok na granitowe otoczenie Hali Gąsienicowej. Najpiękniejszy jest on skraja Królowej Równi, gdzie uwagę zwracają granitowe bloki i złomy, przywleczone tu przez lodowce Suchej Wody (morena boczna).
5 km Hala Gąsiennicowa. W literaturze turystycznej nazwa ta (por. s. 105) przyjęło się dla osiedla pasterskiego i schroniskowego, rozłożonego na na wys. 1490-1530 m, którego część pn. w rzeczywistości należy do Hali Królowej.

Tatry 1991-film2-s37-widok z Przeł.Miedz.Kopami na Giewont

Tatry 1991-film2-s38-widok z Przeł.Miedz.Kopami

Tatry 1991-film2-s39-widok z Przeł.Miedz.Kopami w strone Zakopanego

Stały tu do niedawna szopy i szałasy, zburzone po likwidacji wypasów. Na wyższym tarasie u stóp zachodniego grzbietu znajduje się  stacja naukowa PTG, otwarta w r. 1949. Stało tu też tzw. Schronisko Wyżnie, zbudowane ok. 1925 r. przez górali i rozebrane w r., 1967.

Wśród bujnych kosodrzewin na skraju lasu rozsiadło się na wysokości 1500m schronisko PTTK “Murowaniec”, zbudowane w l. 1921-25 przez PTT wg projektu Z. Kalinowskiego. W r. 1951 ukończono jego przebudowę, w 1963 spaliło się częściowo, po czym zostało odbudowane. U wejścia widnieje tablica upamiętniająca miłośnika Tatr, Adama Asnyka (1838-97), odsłonięta w r. 1930.”

Ponieważ opisuję wycieczkę na Świnicę – postanowiłem kontynuować opis z Nyki, wykorzystując opis trasy 47 “Z Hali Gąsienicowej na Świnicę”. Cytuję więc dalej
“Bardzo atrakcyjna wycieczka przez “pojezierze” Dol. Gąsienicowej na jeden z najciekawszych widoków szczytów Tatr Wysokich”  Odległość 4.5 km, deniwelacja 800m, 3 godz. Droga dość męcząca, trudności mierne, miejscami ekspozycja. Do grani zn. czarne, dalej czerwone.

Tatry 1991-film3-s05-widok na Dol Gasienicowa

Tatry 1991-film3-s06-widok na Dol.Gasien.

Tatry 1991-film3-s07-widok na Dol.Gasien.

Tatry 1991-film3-s08-widok na Dol.Gasien.

1.5 km stacja wyciągu na Kasprowy Wierch. (opis – część 43, zacytuję go tutaj).
Niżny kierunek wyznacza linia wyciągu narciarskiego, ukończonego w roku 1962. Ma on 1250 m. długości i pokonuje 362 m. wysokości, krążąca lina niesie 120 krzesełek, mogących w ciągu godziny przewieźć 350 osób.

Tatry 1991-film3-s09-widok z Dol.Gasien w strone wyciagu

Tatry 1991-film3-s10-widok z Dol.Gasien w strone wyciagu

Tatry 1991-film3-s11-widok z Dol.Gasien w strone wyciagu

Tatry 1991-film3-s12-widok z Dol.Gasien. w strone wyciagu

(i kontynuujemy opis trasy 47)

Od “Murowańca” 35 min. W prawo odchodzi trasa 43 (z Kasprowego Wierchu na Halę), której czas jakiś towarzyszą znaki zielone, wiodące na przełęcz Liliowe.
Szlak na Świnicę odłącza się w lewo. Po lewej widać małe Żabie Stawki, a nieco dalej spory Litworowy Staw, biorący nazwę od rosnącego w pobliżu litworu (1618 m. npm, pow. 0,48 ha, głęb. 1,1 m). 0,5 km dalej ścieżka zbliża się wśród want do pn. cypla Zielonego Stawu Gąsienicowego (1672 m. npm.) leżącego w uroczym zakątku u stóp Skrajnej Turni (2097 m). Pięknie wyglądają stąd ściany Kościelca (2158 m) i Świnicy (2300 m).

Tatry 1991-film3-s13-widok na Zielony Staw Gasien

Tatry 1991-film3-s14-widok na Zielony Staw Gasien

“Prześliczny Staw Zielony” – jak o nim mówi Mieczysław Karłowicz (1892) – jest największym z jeziorek w pd.-zach. gałęzi Dol.  Gąsienicowej i ósmym co do wielkości w Tatrach Polskich (pow. 3,8 ha, głęb. 15 m, pojemność 260 550 m3). ubóstwo zooplanktonu  sprawia, że wpuszczone tu w r. 1949 pstrągi prawie wszystkie wyginęły. Staw zwany był też “Suczym”, a górale opowiadali, że utopiona w nim suka miała wypłynąć w Jaskini Kasprowej. Nad pn brzegiem stawu od r. 1896 drewniany schron dla turystów.
Szlak wiedzie 100 m nad brzegiem stawu, a potem wznosi się w kierunku Świnicy. W lewo odgałęziają się szlaki niebieskie na Karb w grani Kościelca. Niżej po lewej widać Czerwone Stawki oraz staw Kurtkowiec. Ma on 1,53 ha powierzchni i 4,8 m głębokości-nazwisko Kurtak występuje w Zakopanem już od w. XVIII. Zakosy wprowadzają na trawiasto-piarżyste przedłużenie grzędy Pośredniej Turni (2128 m). Osłania się stąd widok na dzikie kotły polodowcowe pod Świnicą. Słychać świstaki, niegdyś do późnego lata leży tu śnieg, na którym trenują narciarze. Ścieżkę zbudowało TT w r. 1885, jako “nową percią” zachwycał się nią poeta F.H.Nowicki.

Znaki wiodą skrajem Kotlinki Świnickiej (1870-1950m), a następnie wchodzą na zborze Pośredniej Turni (ekspozycja – przy deszczu  lub oblodzeniu wskazana uwaga!) W żlebku po prawej nikłe źródło. Szlak osiąga grań na turniczce ponad przełęczą. Otwiera się widok na piękną Dolinę Cichą.

Tatry 1991-film3-s15-widok na Stawki Gasien

Tatry 1991-film3-s16-widok ze szlaku na Przel Swinicka

Tatry 1991-film3-s17-widok ze szlaku na Przel Swinicka

Tatry 1991-film3-s18-widok ze szlaku na Przel Swinicka

Tatry 1991-film3-s19-widok ze szlaku na Przel Swinicka

Odtąd za znakami czerwonymi. Pn.-zach. grzbiet Świnicy wznosi się w górę pod kątem średnio 30 stopni. Ścieżka wiedzie zrazu w  pobliżu grani, wyżej jednak i przechodzi w poprzek wybitnego żlebu. Obniżywszy się nieco (mierne trudności, klamry (wiosną niebezpieczny śnieg) przewija się przez tzw. wrótka w skalnym żebrze. Z następnego żebra, opadającego ku Walentkowej Grani, odsłania się piękny widok na Dolinę Pięciu Stawów Polskich. Po skałach w górę, na główny, czyli pd. wsch. wierzchołek Świnicy. Od “Murowańca” 3 godz. Z przełęczy Świnickiej 50 min.
Świnica (2300 m) góruje nad sąsiednimi szczytami o 100-150 m. a ponieważ wznosi się w miejscu zetknięcia 3 walnych dolin-stanowi jeden z najciekawszych w Tatrach punktów widokowych. Wspaniale prezentują się stąd Tatry Zachodnie wraz z oryginalnym gniazdem Kop Liptowskich. Na pn. zach. leży Zakopane, które centrum oddalone jest o 10 km. Na pd. mur Hrubego (2428 m), a nad nim iramida Krywania (2494 m), a w lewo od niego jasne szczyty Tatr Bielskich.”

Tatry 1991-film3-s20-widok ze Swinicy w strone Krywania

Krywań (2494 m) Najwyższy szczyt Tatr Liptowskich, o charakterystycznej pochyłej sylwetce. Narodowa góra Słowaków, którzy od 1841 urządzali tu patriotyczne wycieczki (narodne vylety). W słowackiej ankiecie (1967) zgodnie uznany za najpiękniejszą górę Tatr. Ściany opadają wprost w głębokie doliny, wskutek czego deniwelacje dochodzą do 1300 m. Od w. XV poczynając wydobywano w Krywaniu metale kolorowe, m.in. antymonit i złoto – aż po wys. 2100m. “Pudziemy pod Krywan. Hań mnoho srebla i zlkoa gnije, bedziemy sukać” – mawiał Sabała. Z 2 poł. XVIII w. znanych jest ok. 8 wejść turystycznych na szczyt (I notowane: A.J.Czirbesz z tow. 1773). W r. 1805 był tu S.Staszic, 1`840 król saski Fryderyk August II, ktorego pobyt upamiętniono 1841 pomnikiem (ostatecznie zniszczonym 1861). I wejście zimowe: T.Wundt i J.Horvay 1884. Krywań jest częstym motywem w sztuce Słowaków, także w kulturze udowej Liptova  i Podhala. Nazwa w druku już 1639, w wymowie starych Podhalan “Krzywań”

Tatry 1991-film3-s21-widok ze Swinicy w strone Grani Hrubego

Hruby Wierch – słow – Hrubo. Imponujący dwukilometrowy grzbiet rozdzielający dolinę Hlińską i Niewcyrkę. Kulminuje w zworniku 2428 m (słow. Hruby vrch, Triumetal). Na zach. stokach pralasy. Ku Dol. Hlińskiej opada poorany żlebami najpotężniejszy w Tatrach mur skalny, 600 m. wysokości. Wiodą nim drogi wspinaczkowe, piękną wyprawą taternicką jest przejście samej grani (pierwsze całościowe: 1910). W rejonie Hrubego polowali zakopiańscy koziarze. Ma szczyt 2428 wchodzono przed 1880, I wejście zimowe 1912. Nazwa “Hruby” od początku w. XX ustaliła się przy kulminacji 2428m, zaś grzbiet pn.-zach. objęła stworzona przez taterników “Grań Hrubego” (słow. Hrubo). Ludowa nazwa – częsta w topomastyce podhalańskiej – odnosiła się do całego muru (hruby – tęgi, gruby, wielki)

Tatry 1991-film3-s22-widok ze Swinicy w strone Hilińskiej Turni, widoczny też Szczyrbski Szczyt.

Hilińska Turnia (2330 m) słow. Hlinska veza. Zwornik dla Grani Baszt. Zdobyta dopiero w r. 1907 (H.Rumpelt i G.O.Dyhrenfurth – słynny dziś znawca Himalajów i autor książek o nich). I wejście zimowe: 1913.

Tatry 1991-film3-s23-widok ze Swinicy w strone Cubryny i Miegusz Szczytów. Widoczny też Koprowy Wierch.

Cubryna (2376m). Szczyt zrośnięty z gniazdem Mięguszowieckich Szczytów, zwornik dla najpotężniejszej w Tatrach bocznej grani, zakończonej Krywaniem. Punkt zwrotny europejskiego działu wód, punkt styku granic Nowotarszczyzny, Liptowa i Spisza. I wejście K.Potkański z przewodnikami 1884, w zimie 1913. Ku Morskiemu Oku schodzi grzęda 1 km długości. 1935 pn. ścianą wszedł himalaista brytyjski T.H.Somervell. W masywie Cubryny zgonęło 6 taterników, w tym alpinistka angielska R.Hale (1937)

Mięguszowieckie Szczyty:
Mięguszowiecki Szczyt Czarny (2404 m). Pd.-wsch. z trzech Szczytów Mięguszowieckich. Spod kopuły szczytowej opadają ku zarnemu Stawowi półkilometrowe grzędy, z których lewa kończy się Kazalnicą (2159 m). Szczyt rzadko odwiedzany. W zimie zdobyty w r. 1910. Nazwę nadali taternicy.
Mięguszowiecki Szczyt Pośredni (2393 m). Środkowy i najniższy z Mięguszowieckich Szczytów. Pn.-wsch. ścianę (drogi wspinaczkowe) podcina kocioł polodowcowy zwany Bandziochem, z płatem śniegu uważanym za martwy lodowczyk. Szczyt został zdobyty dopiero w r. 1903, w zimie – 1916. Na pd.-zach. stoku zginęli w lawinie H.Czarnocki i utalentowany muzykolog T.Strumiłło (1956).

Mięguszowiecki Szczyt Wielki (2438 m). “Najwspanialszy szczyt polskich Tatr” (J.A.Szczepański, 1933). Drugi co do wysokości w Polsce, choć dopiero dwudziesty na ogólnotatrzańskiej liście. Kulminacja Mięguszowieckiej Grani. Wierzchołek wystrzela 1045 m ponad lustro Morskiego Oka, ku któremu opada 900-metrowa ściana. Pn.wsch. grzęda, zwana Filarem Mięguszowieckim, ma on 0,7 km długości. W jej upłazach utrzymują się Kozice. I wejście na szczyt: L.Chałubiński (syn Tytusa), W.Roj i M.Sieczka, 1877. W r. 1886 byli tu m.in. K. i W. Tetmajerowie. I wejście zimowe 1906. Ścianami wiodą drogi wspinaczkowe należące do najdłuższych w Tatrach. Pn. ścianę przeszedł S.Krygowski z przewodnikami 1906 i 1907 (w zimie Z.Korosadwicz i J.Staszel, 1936), filar – Z.Korosadowicz i W. Żuławski, 1935. W ciągu roku wchodzi obecnie na szczyt ok. 500 turystów. Nazwa od Dol. Mięguszowieckiej, dawniej też Hruby Wierch.

Tatry 1991-film3-s24-widok ze Swinicy w strone Gerlacha i Rysów. Widoczna też Wysoka, Kończysta i Mała Wysoka.

Gerlach (2654 m) słow. Gerlachovsky Stit, najwyższy szczyt całych Tatr, przyrośnięty do pd. grani głównej. Zwornik stanowi Zadni Gerlach, oddzielony przełęczą Tetmajera (ok. 2590 m). W obrębie wierzchołka żyje ok. 20 gatunków roślin wyższych, z czego 9 przekracza poziom 2650 m. Dopiero pomiar 1837 r. wykazał, że  Gerlach jest najwyższy we Tatrach, ale jeszcze w 2 poł. XIX w. za wyższe uchodziły Łomnica i Krywań. O pierwszych wejściach brak pewnych danych (Z.Bośniacki i W.Grzegorzek 1855?), I wejście zimowe 1905 (zespół polsko-węgierski J.Chmielowski, K.Jordan i przewodnicy). Nazwa od wsi Gierlachów, 1717 podał ją Buchholtz mł., w w. XIX była chwiejna. 1896 Węgrzy wprowadzili zmianę na Ferencz Joszefcsucs. Od 1918 Scit Legionarov, 1949-57 Stalinov Stit. Nazwę Przełęcz Tetmajera wprowadził J.Chmielowski w r. 1902.

Rysy (2503 m). Najwyższy szczyt polski, piętnasty na liście w Tatrach. Z 3 wierzchołków, granicznym jest zach. (2499 m). Na wsch. opada 500-metrowa ściana (drogi wspinaczkowe), od Morskiego Oka szlak wiedzie skalną grzędą, najłatwiej dostępny jest wierzchołek od pd. Pod względem flory “szczyt Rysów jest naprawdę botanicznym unikatem” (L.Paclova, 1966): w pasie 2483-2503  znaleziono tu jeszcze 63 gatunki roślin kwiatowych. Z racji swego korzystnego usytuowania, Rysy cieszą się opinią najlepszego w Tatrach punktu widokowego, są też od ok. 1875 r. najliczniej odwiedzany szczytem Tatr Wysokich. I znane wejście: E.Blasy i J.Ruman 1840; w zimie T.Wundt i J.Horvay 1884. W r. 1899 zwiedziła szczyt M.Skłodowska-Curie z mężem. W l. 1931-32 powstało od Wagą małe schronisko słowackie. Od 1957 CSM urządza doroczne międzynarodowe zloty młodzieży na Rysach. Nazwa szczytu ywodzi się od śnieżnego pn. żlebu i jest częściej notowana od r. 1855.

Kończysta (2535 m), słow. Koncista. Kuliminacja bocznego grzbietu rozdzielającego doliny Batyżowiecką i Złomisk. W pn. grani wznosi się kilka samodzielnych turni m.in. Mała Kończysta (2463 m). I wejście w 2 poł. XIX w., w zimie – 1906. Szczytami w pn. grani zainteresowali się Węgrzy i Niemcy w l. 1906-09, dokonując na nie wejść i nadając im usunięte potem nazwy od własnych imion i nazwisk. Kończysta jest z polskiej strony widoczna słabo (m.in. z Rysów i Krzyżnego)

Mała Wysoka (2428 m), słow. Vychodna Vysoka. Kształtny choć niezbyt wysoki szczyt w grzbiecie głównym, zwornik dla grani Staroleśnej. “Widok z Małej Wyokiej jest słynny; wycieczka na nią należy do najłatwiejszych” – pisał J.Chmielowski 1910. I wejście zimowe – 1910. Nazwa ludowa, jej powiązanie z Wysoką (2560 m) i Staroleśną (2476 m, dawniej “Wysoka”) nie jest całkiem jasne.

Tatry 1991-film3-s25-widok ze Świnicy w strone Świstowego Szczytu. Widoczny też Jaworowy Szczyt

Świstowy Szczyt (2382 m), słow. Svist’ovy stit. Trójwierzchołkowy masyw w grzbiecie głównym, zwornik dla 2 bocznych grani. Mimo ładnego widoku, nie pociągał turystów. W Dol. Staroleśną wiedzie z niego piękny zjazd narciarski (1300 m różnicy wzniesień). Nazwa do literatury weszła ok. 1880 r.

Jaworowy Szczyt (2417 m) i Mały Jaworowy Szczyt (2385 m). Słow. Javorovy stit, Maly Javorovy stit. Wybitna dwuczłonowa kulminacja 3-kilometrowych grani Jaworowych Turni. “Widok z Jaworowego jest jednym z najpiękniejszych w Tatrach” (M.Karłowicz, 1908). I znane wejście: 1897 i 1902, w zimie 1911 i 1913. Piękne 400-metrowe ściany odegrały ważną rolę w rozwoju taternictwa. O I przejściu pn. ściany Małego Jaworowego Szczytu (G. i R. Komarniccy 1911) pisał “Taternik”, że jest to “największy czyn jaki się dotychczas pod tatrzańskim niebem dokonał”. W tej ścianie 6 VIII 1910 miała miejsce słynna akcja TOPR po S.Szulakiewicza, zakończona bohaterską śmiercią K.Bachledy, największego przewodnika tatrzańskiego. W XIX w. w użyciu były zbiorcze nazwy “Wielki Kolbach”, “Jaworowe Turnie” i “Jaworowe Sady” – specyfikacja nastąpiła dopiero ok. 1880 r.

Tatry 1991-film3-s26-widok ze Swinicy w strone Koziego Wierchu

Kozi Wierch (2291 m). Skalna kulminacja Orlej Grani, najwyższy szczyt w całości polski. Pd zbocze trawiaste, od zach. i pn. ściany 200 m. wys. Grań jest oryginalna w rysunku. W jej zach, części oddzielonej Kozią Przełączą Wyżnią, wyodrębniają się 3 Kozie Czuby (2266 m), obrywające się ścianami. Przez szczyt przechodzi “Orla Perć”. I znane wejście: E.Janota z M.Śieczką 1867; w zimie J.Borkowski i M.Zaruski 1907 (jeden z rekordów narciarskich w tym czasie). Ścieżki na szczyt zbudowane w l. 1897-98.

Nazwa była słabo ugruntowana, w druku pojawiła się w r. 1850. Nazwę Kozie Czuby wprowadził 1905 W.Gadowski.

Tatry 1991-film3-s27-widok ze Swinicy w strone Miedzianego. Widoczny też Opalony Wierch.

Miedziane (2233 m). Masywny wierch na zach. od Morskiego Oka. Partie Skalne i upłazy. Ostoja kozic. W w. XVIII prace górnicze. Pierwsze notowane wejście: F.Herbich 1832. Piękny widok ze szczytu uwieczniono w słynnej “panoramie Tatr”, namalowanej w l. 1894-96 i wystawionej w Warszawie w l. 1896-99 (wymiary płótna 115×15 m). Nazwa zapewne górnicza. Rezerwat ścisły.

Opalony Wierch (2124 m). Dwuwierzchołkowy szczyt w grani Miedzianego. Ze skalistych zboczy schodzą żlebami wielkie lawiny, spychając w dół granicę lasu. Z pn. wierzchołka rozchodzą się 2 ramiona obejmujące dolinę Świstówkę. Lewe kończy się czubą Świstówki (1763 m), prawe tworzy 3-kilometrowy grzbiet zwany Opalone. Całość jest rezerwatem ścisłym (kozice, w rejonie Opalonego niedźwiedzie). Nazwa od Opalonego, notowanego już w w. XVIII.

Tatry 1991-film3-s28-widok ze Swinicy w strone Granatów. Widoczny też Hawrań.

Granaty. Trój wierzchołkowy masyw 0,5 km długości, obniżający  się ku pn.: Zadni Granat 2239 m, Pośredni ok. 2235 m i Skrajny 2226 m. Stoki masywu są urwiste, a ponure żleby podcięte piargami. W lecie 1903 przez wierzchołki przeprowadził W.Gadowski “Orlą Perć”. Odtąd znaczny ruch i częste wypadki, szczególnie przy próbach zejścia Żlebem Drege’a (m.in. 1911, 1914 i 1954). I wejścia zimowe: 1908 i 1910. Nazwa “Granaty”, “Granat” była zbiorcza, podział na wierzchołki wprowadzono ok. 1880.
Hawrań (2152 m), słow. Havran. Najwyższy szczyt Tatr Bielskich, zarazem najwyższy w Tatrach wierzchołek wapienny. Jego kształtną piramidę wieńczy biały hełm dolnokredowych wapieni murańskich. Bogata flora, w rejonie wierzchołka jeszcze 116 gatunków. Nazwa w drukach z w. XVIII, wg podań od zbójnika Havrana (w. XVII). Słowackie “havran” – gawron, jednak w Zdiarze nazwa występuje w rodzaju żeńskim.

Tatry 1991-film3-s29-widok ze Swinicy w strone Zoltej Przeleczy. Widoczna też Żółta Turnia

Żółta Turnia (2087 m). Szczyt w kształcie piramidy między dolinami Gąsienicową i Pańszczycą. Granity, na pn. stokach twarde piaskowce kwarcytyczne. Interesujące zespoły roślin. I znane wejście: L. Zejszner 1836, częstsze wycieczki po 1860 r. W zimie: M.Karłowicz i R.Kordys 1906. W r. 1931 PIM ustawił na szczycie przyrząd do mierzenia opadów. Nazwa pochodzi od skupień siarkowożółtego porostu Acarospora oxytona i pierwotnie ograniczała się do ścianek w zboczach widocznych z drogi przez Krzyżne do Doliny 5 Stawów. W XIX w. szczyt zwano też “Małą Koszystą”.

Tatry 1991-film3-s30-widok ze Swinicy w strone Kaspr Wierchu.

Kasprowy Wierch (1985 m). Najliczniej odwiedzany szczyt Tatr (milion turystów w ciągu roku), główna góra narciarska Polski. Wznosi się w punkcie zetknięcia się 3 walnych dolin, między wysunięte na pn. ramiona ujmuje dziką Dol. Kasprową. Wierzchołek jest częścią wyspy” skał krystalicznych (granity i łupki), podścielonych skałami osadowymi. I wejście zimowe: K.Bachleda i K.Potkański ok. 1890. (na karplach). Od ok. 1910 r. narciarze wchodzili tu dość licznie. Po burzliwych dyskusjach prasowych, w l. 1935-36 zbudowano kolejkę linową na szczyt. 1937 na wierzchołku stanęło obserwatorium meteorologiczne. Obecny wyciąg z Dol. Gąsienicowej budowano 1961-62, wyciąg z Goryczkowej 1967-68. W latach okupacji Kasprowy był punktem kontaktowym polskiego podziemia – obsługiwała go m.in. H.Marusarzówna. Nazwa Występuje w dawniejszej literaturze w różnych odmianach.

Tatry 1991-film3-s31-widok ze Swinicy w strone Tatr Zachodnich

Tatry 1991-film3-s32-widok ze Swinicy w strone Tatr Zachodnich

Tatry 1991-film3-s33-widok ze Swinicy w strone Dolinki pod Kolem

Jak pamiętam, schodziłem ze Świnicy szlakiem przez Zawrat, ale widoki stąd opublikuję w odcinku dotyczącym wycieczki na Kozi Wierch (przez Zawrat właśnie).